Lactose is de suiker die in melk voorkomt, ook wel melksuiker genoemd. Lactose wordt in de dunne darm gesplitst door het enzym lactase. Het enzym lactase wordt aangemaakt op de toppen van de darmvlokken. Als de darmvlokken beschadigd zijn door coeliakie, dan kan het zijn dat dit enzym tijdelijk minder goed wordt aangemaakt. Bij onvoldoende of geen aanmaak van het enzym lactase komt de lactose ongesplitst in de dikke darm terecht, waar de bacteriën de lactose gaan vergisten.
Dit geeft klachten als opgezwollen buik, diarree, of buikkrampen. Bij sommige mensen wordt dan ook geadviseerd om (tijdelijk) een lactosebeperkt dieet te volgen.
We kunnen drie vormen van lactose-intolerantie onderscheiden met ieder een eigen oorzaak:
Dit is de meest voorkomende vorm van lactose-intolerantie en ontstaat door onvoldoende productie van het enzym lactase. Zuigelingen maken voldoende van het enzym lactase aan om lactose uit de moedermelk goed te kunnen verteren. Na de leeftijd van 3 jaar kan de productie van lactase afnemen. Deze vorm van lactose-intolerantie wordt ‘primaire lactose-intolerantie’ genoemd.
Een lactose-intolerantie kan ook ontstaan wanneer de darmwand beschadigd is. Bijvoorbeeld bij de diagnose coeliakie. Het enzym lactase wordt gemaakt op de toppen van de darmvlokken. Als de darmtoppen zijn beschadigd door coeliakie, wordt dit enzym tijdelijk niet zo goed aangemaakt. Deze vorm van lactose-intolerantie wordt ‘secundaire lactose-intolerantie’ genoemd en is bij de meeste mensen tijdelijk van aard. Wanneer de darmvlokken herstellen, wordt er weer voldoende lactase aangemaakt. En kunnen de meeste mensen met coeliakie weer lactose gebruiken, maar dit geldt helaas niet voor iedereen.
Dit is een zeldzame, erfelijke vorm van lactose-intolerantie. Mensen met deze vorm van lactose-intolerantie maken vanaf de geboorte geen of zeer weinig lactase aan. Zij verdragen ook geen moedermelk. Deze vorm van lactose-intolerantie blijft levenslang bestaan.
Bij de meeste mensen met de diagnose coeliakie speelt een secundaire lactose-intolerantie een rol. Hierbij gaat het om een intolerantie van lactose van tijdelijke aard.
Meer informatie over lactose-intolerantie is te vinden op de website van de maag darm en leverstichting: https://www.mlds.nl/chronische-ziekten/lactose-intolerantie/
Er wordt wel eens gesuggereerd dat een lactosebeperkt dieet helpt om de darmwand sneller te laten herstellen. Hier is geen bewijs voor. Een lactosebeperkt dieet is dan ook niet nodig als je coeliakie hebt. Een lactosebeperking is alleen aan te raden als je merkt dat je na het drinken van een beker melk, last hebt van een opgezwollen buik of diarree. Overleg met je behandelend mdl-arts of diëtist of jij ook een lactosebeperkt dieet moet volgen.
Een geheel lactosevrij dieet is vrijwel nooit nodig. Meestal is het voldoende om lactosebeperkt te eten. Bij lactose-intolerantie moet je namelijk grote hoeveelheden lactose vermijden en is het vaak al voldoende om melk, yoghurt en kwark te vervangen door lactosevrije varianten. Het is dus niet altijd zo dat je alle etiketten hoeft te lezen om lactose op ingrediënten niveau te vermijden. Het vervangen van melk door lactosevrije melk of een plantaardige variant is het belangrijkste.
In melk en melkproducten zit lactose. Maar de hoeveelheid verschilt erg per product. Zo zit in zure producten (karnemelk, yoghurt, kwark) veel minder lactose dan in gewone melk. En in harde kaas en roomboter zit nauwelijks lactose. Het verschilt per persoon hoeveel lactose je nog kunt verdragen.
In de volgende producten zit lactose:
Ook zitten er in diverse producten lactose als toevoeging als smaak- of geurstof of om de consistentie te verbeteren of het volume te vergroten. Het is vrijwel nooit nodig om deze producten te vermijden.
Aanduidingen op de verpakking waaruit blijkt dat lactose is toegevoegd:
Er zijn gelukkig ontzettend veel lactose arme of lactosevrije producten in de supermarkt te vinden.
Deze producten zijn van nature lactose arm:
En zijn de volgende lactosevrije koemelkproducten verkrijgbaar:
Je kan ook kiezen voor plantaardige alternatieven, zoals:
Let op: Haverdrink is niet glutenvrij. Granenmelk, kokosmelk en notenmelk zijn voedingskundig gezien geen volwaardige vervanger van melk.
Gelukkig is het lactosearme dieet bij coeliakie meestal een tijdelijk dieet. En ook niet zo strikt als het glutenvrije dieet. Laat je begeleiden door een gespecialiseerde diëtist en zorg dat je het dieet nooit langer volgt dan nodig is. Melkproducten zijn immers een belangrijke leverancier van vitamine B2, B12, D en calcium. Een gespecialiseerde diëtist kan er ook voor zorgen dat je volwaardig blijft eten en geen tekorten oploopt door het glutenvrije dieet en/of lactosearme dieet.
Het tekort aan productie van lactase in de dunne darm kan je opvangen door het gebruik van lactase enzymen. Het gebruik van deze enzymen is handig als je uit eten gaat, of bij vrienden of familie gaat eten, zin hebt in een soft ijsje of een cappuccino op het terras. Je neemt dan vlak voordat je de eerste hap neemt een lactasepil. Het idee is dat de pil gelijktijdig met het lactose houdende voedsel in de maag terecht komt. Het enzym splitst de lactose, waardoor je geen klachten zult ervaren.
De lactase is ook verkrijgbaar in vloeibare vorm en is geschikt om niet-zure producten lactosevrij te maken. Zo kun je producten waarvan geen lactosevrije variant beschikbaar is makkelijk lactosevrij maken. Voeg een aantal druppels toe aan bijvoorbeeld chocolademelk, koffiemelk, vla, slagroom, mascarpone of roomkaas. Handig als je een lactosevrije cheesecake wilt maken! Let op: de druppels zijn niet werkzaam in zure melkproducten zoals yoghurt(drink), karnemelk, kwark en zure room.
Er zijn diverse merken online te koop of je kiest voor een eigen huismerk van de drogist. De tabletten zijn verkrijgbaar in verschillende sterktes. Het is een kwestie van uitproberen welke sterkte voor jou voldoende helpt. Lactase pillen dienen altijd voor de maaltijd te worden ingenomen. Het lactase enzym moet namelijk op tijd in de darmen zijn om de lactose te kunnen afbreken. Op de verpakking of in de bijsluiter staat de precieze tijd van inname vermeld.
