De eerste coeliakiepatiënt

Coeliakie heeft niet altijd bestaan. Het is een ‘moderne’ ziekte, die pas ontstond toen de landbouw begon inclusief de teelt van tarwe, zo’n 10.000 tot 12.000 jaar geleden. De eerste coeliakiepatiënt die beschreven wordt in de medische literatuur is een jonge Italiaanse vrouw uit de eerste eeuw na Christus. Ze overleed toen ze 18 à 20 jaar oud was, waarschijnlijk aan ondervoeding als gevolg van coeliakie. Haar skelet werd gevonden bij archeologische opgravingen in Cosa, een plaatsje in Toscane.

Qua postuur leek ze op een kind, met fragiele botten die er slecht aan toe waren. Ze had duidelijk botontkalking. Met een lengte van 1,40 m was ze veel korter dan haar leeftijdsgenoten. Ook haar tanden vertoonden kenmerken van coeliakie, haar kaak was niet volgroeid en het tandglazuur ontbrak. Verder had ze een ijzertekort en bezat ze de genen die passen bij coeliakie.

Uit DNA-analyse van haar botten bleek dat ze veel vlees en vis gegeten had en minder plantaardige voeding. Kennelijk had ze wel een idee dat haar lichamelijke problemen werden veroorzaakt door wat ze at, maar wist ze niet precies wat haar zo ziek maakte. Dat was toen nog niet bekend. 

Pas na de Tweede Wereldoorlog werd er een verband gelegd tussen coeliakie en de consumptie van tarwe.

In de Romeinse tijd werd heel veel tarwe gegeten. Op een gemiddelde dag werkte een volwassene wel een kilo tarwe naar binnen in de vorm van brood en pap. In het gebied waar de jonge vrouw leefde, dreef de economie op de teelt van tarwe en olijven. Dat is haar uiteindelijk fataal geworden. Als ze had geweten dat ze beter geen brood kon eten, had ze mogelijk langer kunnen leven.

Bijbehorende publicaties: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20631553/ en https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24706415/